Η παχυσαρκία είναι μια χρόνια πάθηση που χαρακτηρίζεται από υπερβολική συσσώρευση λίπους στον οργανισμό. Ο δείκτης μάζας σώματος (BMI) αποτελεί το κύριο εργαλείο αξιολόγησης, όπου τιμές άνω των 30 kg/m² υποδηλώνουν παχυσαρκία. Η κατάσταση αυτή επηρεάζει σημαντικά την ποιότητα ζωής και αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης σοβαρών επιπλοκών όπως ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, καρδιαγγειακές παθήσεις, υπέρταση και ορισμένες μορφές καρκίνου.
Η παχυσαρκία προκύπτει από τη συνδυασμένη επίδραση πολλαπλών παραγόντων:
Σύμφωνα με στοιχεία του Ελληνικού Στατιστικού Οργανισμού, περίπου το 25% των ενηλίκων στην Ελλάδα πάσχει από παχυσαρκία, ενώ το ποσοστό του υπερβολικού βάρους φτάνει το 60%. Η κατάσταση επιδεινώθηκε τα τελευταία χρόνια, καθιστώντας την παχυσαρκία έναν από τους κυριότερους παράγοντες κινδύνου για τη δημόσια υγεία στη χώρα μας.
Η παχυσαρκία συχνά δεν παρουσιάζει άμεσα συμπτώματα, γεγονός που την καθιστά ιδιαίτερα επικίνδυνη. Ωστόσο, οι ασθενείς μπορεί να αντιμετωπίσουν δυσκολία στην αναπνοή, κόπωση, υπερβολική εφίδρωση, πόνους στις αρθρώσεις και μειωμένη ανοχή στη σωματική άσκηση. Συχνά παρατηρούνται και ψυχολογικές επιπτώσεις όπως χαμηλή αυτοεκτίμηση και κοινωνική απομόνωση.
Η διάγνωση βασίζεται πρωτίστως στον υπολογισμό του BMI, ενώ συμπληρωματικές μετρήσεις περιλαμβάνουν την περίμετρο μέσης και τη σχέση μέσης-ισχίων. Ο γιατρός αξιολογεί το οικογενειακό ιστορικό, τις διατροφικές συνήθειες, το επίπεδο φυσικής δραστηριότητας και τυχόν συνοδές παθήσεις.
Οι απαραίτητες εργαστηριακές εξετάσεις περιλαμβάνουν γλυκόζη αίματος, λιπιδαιμικό προφίλ, ηπατικές και νεφρικές δοκιμασίες, θυρεοειδικές ορμόνες και βιταμίνες. Η αξιολόγηση παραγόντων κινδύνου είναι κρίσιμη για την πρόγνωση και το θεραπευτικό σχέδιο.
Συνιστάται η συμβουλή ειδικού όταν το BMI υπερβαίνει το 30, όταν υπάρχουν συνοδές παθήσεις ή όταν προηγούμενες προσπάθειες αδυνατίσματος έχουν αποτύχει. Η έγκαιρη παρέμβαση είναι καθοριστική για την αποφυγή σοβαρών επιπλοκών.
Στην ελληνική αγορά διατίθενται πολλαπλές φαρμακευτικές επιλογές για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας, οι οποίες πρέπει να χρησιμοποιούνται πάντα υπό ιατρική επίβλεψη και σε συνδυασμό με διατροφικές και συμπεριφορικές παρεμβάσεις.
Το Orlistat (Xenical, Alli) αποτελεί έναν αναστολέα της γαστρεντερικής λιπάσης που μειώνει την απορρόφηση των λιπαρών κατά 30%. Χορηγείται σε δόση 120mg τρεις φορές ημερησίως με τα γεύματα. Ενδείκνυται για ενήλικες με ΔΜΣ ≥30 kg/m² ή ≥27 kg/m² με συνοδά νοσήματα.
Η Liraglutide (Saxenda) είναι ένας αγωνιστής του GLP-1 που χορηγείται υποδόρια σε δόση που κλιμακώνεται σταδιακά έως 3mg ημερησίως. Προάγει τον κορεσμό και επιβραδύνει την γαστρική κένωση, οδηγώντας σε σημαντική απώλεια βάρους.
Ο συνδυασμός Naltrexone/Bupropion (Mysimba) δρα στο κεντρικό νευρικό σύστημα μειώνοντας την όρεξη και αυξάνοντας την ενεργειακή δαπάνη. Χορηγείται σε σταδιακά αυξανόμενες δόσεις έως 32mg/360mg ημερησίως.
Οι κύριες παρενέργειες περιλαμβάνουν γαστρεντερικές διαταραχές για το orlistat, ναυτία και εμετούς για τη liraglutide, και ξηροστομία με δυσκοιλιότητα για το naltrexone/bupropion. Η επιλογή της κατάλληλης θεραπείας βασίζεται στο ιστορικό του ασθενούς, συνοδά νοσήματα και ατομικές ανοχές.
Τα ελληνικά φαρμακεία προσφέρουν ευρεία γκάμα συμπληρωμάτων διατροφής που μπορούν να υποστηρίξουν τη διαχείριση του βάρους, αν και η αποτελεσματικότητά τους είναι περιορισμένη σε σύγκριση με τα συνταγογραφούμενα φάρμακα.
Τα εκχυλίσματα πράσινου τσαγιού περιέχουν κατεχίνες και καφείνη που μπορούν να ενισχύσουν τον μεταβολισμό και την οξείδωση των λιπαρών. Η chitosan είναι μια φυτική ίνα που δεσμεύει λίπη στον εντερικό σωλήνα, ενώ το chromium picolinate μπορεί να βελτιώσει τον μεταβολισμό των υδατανθράκων.
Το συζευγμένο λινολεϊκό οξύ (CLA) έχει μελετηθεί για την επίδρασή του στη σύσταση σώματος, ενώ διάφορα άλλα φυτικά εκχυλίσματα όπως το garcinia cambogia και το πράσινο καφέ διατίθενται ευρέως.
Η αποτελεσματικότητα των συμπληρωμάτων είναι γενικά μέτρια και τα αποτελέσματα ποικίλλουν σημαντικά μεταξύ των ατόμων. Είναι σημαντικό να συμβουλεύονται οι ασθενείς τον φαρμακοποιό τους για πιθανές αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα και να ακολουθούν τις συνιστώμενες δοσολογίες. Τα συμπληρώματα δεν αποτελούν υποκατάστατο της υγιεινής διατροφής και της σωματικής άσκησης, αλλά μπορούν να λειτουργήσουν ως υποστηρικτικά μέσα σε ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα διαχείρισης βάρους.
Η υγιεινή διατροφή αποτελεί τη βάση της αντιμετώπισης της παχυσαρκίας. Προτεραιότητα πρέπει να δίνεται στην κατανάλωση φρέσκων φρούτων, λαχανικών, δημητριακών ολικής άλεσης και άπαχων πρωτεϊνών. Η μεσογειακή διατροφή, που είναι παραδοσιακή στην Ελλάδα, προσφέρει εξαιρετικά οφέλη με την έμφαση στο ελαιόλαδο, τα όσπρια και τα ψάρια.
Η τακτική φυσική δραστηριότητα είναι απαραίτητη για την απώλεια και διατήρηση του βάρους. Συνιστάται τουλάχιστον 150 λεπτά μέτριας έντασης άσκησης εβδομαδιαίως, όπως γρήγορο περπάτημα, κολύμβηση ή ποδηλασία.
Η επιτυχημένη διαχείριση της παχυσαρκίας απαιτεί ολιστική προσέγγιση που περιλαμβάνει:
Η πρόληψη της παχυσαρκίας ξεκινά από την παιδική ηλικία με την προώθηση υγιεινών συνηθειών διατροφής και άσκησης. Η έγκαιρη παρέμβαση μπορεί να αποτρέψει τη μετάβαση από υπερβολικό βάρος σε παχυσαρκία.
Ο φαρμακοποιός παίζει κεντρικό ρόλο στη διαχείριση της παχυσαρκίας μέσω της παροχής συμβουλών, παρακολούθησης της θεραπείας και υποστήριξης των ασθενών. Η συνεχής παρακολούθηση της προόδου επιτρέπει την έγκαιρη προσαρμογή της θεραπευτικής προσέγγισης.
Η βαριατρική χειρουργική εξετάζεται σε περιπτώσεις σοβαρής παχυσαρκίας όταν οι συντηρητικές μέθοδοι αποτυγχάνουν. Τα μακροχρόνια αποτελέσματα εξαρτώνται από τη συνέπεια στις αλλαγές τρόπου ζωής και την τακτική ιατρική παρακολούθηση.
