Η ναυτία κίνησης είναι μια κοινή διαταραχή που προκαλείται από την αντίφαση μεταξύ των αισθητηριακών πληροφοριών που λαμβάνει ο εγκέφαλος. Συμβαίνει όταν τα μάτια, το εσωτερικό αυτί και οι αισθητήρες του σώματος στέλνουν αντικρουόμενα σήματα σχετικά με την κίνηση. Αυτή η σύγχυση οδηγεί σε δυσφορία και συμπτώματα που μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά την ποιότητα ζωής κατά τη διάρκεια των μετακινήσεων.
Τα συμπτώματα της ναυτίας κίνησης ποικίλλουν σε ένταση και περιλαμβάνουν ναυτία, εμετό, ζάλη και κρύο ιδρώτα. Πολλοί ασθενείς αναφέρουν επίσης κεφαλαλγία, υπερσαλίωση, κόπωση και γενικό αίσθημα δυσφορίας. Η παλμότητα μπορεί να αυξηθεί ενώ το δέρμα συχνά γίνεται χλωμό. Αυτά τα συμπτώματα εμφανίζονται συνήθως σταδιακά και μπορούν να διαρκέσουν από λίγα λεπτά έως αρκετές ώρες.
Ο μηχανισμός βασίζεται στη δυσλειτουργία του вестибулярного συστήματος του εσωτερικού αυτιού. Όταν υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ οπτικών πληροφοριών και των σημάτων από τους ημικυκλικούς σωλήνες, ο εγκέφαλος αντιλαμβάνεται αυτό ως πιθανή δηλητηρίαση και ενεργοποιεί την αντίδραση εμετού. Η χημειοδοχική ζώνη στον προμήκη είναι υπεύθυνη για την εκδήλωση των συμπτωμάτων.
Η ναυτία κίνησης επηρεάζει κυρίως παιδιά ηλικίας 2-12 ετών και ενήλικες γυναίκες. Άτομα με ιστορικό μιγρένας, εγκυμονούσες γυναίκες και όσοι έχουν προβλήματα εσωτερικού αυτιού εμφανίζουν μεγαλύτερη επιδεκτικότητα. Γενετικοί παράγοντες και προηγούμενες εμπειρίες ναυτίας μπορούν επίσης να αυξήσουν τον κίνδυνο.
Η ναυτία αυτοκινήτου είναι ο συχνότερος τύπος και προκαλείται από τις συνεχείς αλλαγές κατεύθυνσης, επιτάχυνσης και επιβράδυνσης. Επηρεάζει περισσότερο τους επιβάτες παρά τον οδηγό, καθώς ο οδηγός προβλέπει τις κινήσεις. Παιδιά που κάθονται στο πίσω κάθισμα και διαβάζουν ή παίζουν με κινητά παιχνίδια είναι ιδιαίτερα ευάλωτα.
Η ναυτία πλοίου προκαλείται από τις κυματιστές κινήσεις του σκάφους στη θάλασσα. Η ένταση εξαρτάται από τις καιρικές συνθήκες, το μέγεθος του πλοίου και τη θέση του επιβάτη. Οι καμπίνες στο κέντρο του πλοίου και σε χαμηλότερα καταστρώματα προσφέρουν μεγαλύτερη σταθερότητα. Η θέα του ορίζοντα βοηθά στην ανακούφιση των συμπτωμάτων.
Η ναυτία αεροπλάνου εμφανίζεται κυρίως κατά την απογείωση, προσγείωση και σε περιόδους αναταραχής. Η πίεση της καμπίνας και οι αλλαγές υψομέτρου συμβάλλουν στην εκδήλωση συμπτωμάτων. Τα καθίσματα πάνω από τις φτερούγες προσφέρουν μεγαλύτερη σταθερότητα, ενώ η αποφυγή του αλκοόλ και των βαρέων γευμάτων πριν την πτήση μειώνει τον κίνδυνο.
Άλλοι τύποι ναυτίας κίνησης περιλαμβάνουν:
Η σκοπολαμίνη αποτελεί μία από τις πιο αποτελεσματικές φαρμακευτικές λύσεις για την πρόληψη της ναυτίας κίνησης. Διατίθεται σε μορφή επιδερμικού έμπλαστρου που εφαρμόζεται πίσω από το αυτί 4-6 ώρες πριν το ταξίδι. Η δράση της διαρκεί έως 72 ώρες, καθιστώντας την ιδανική για μεγάλα ταξίδια. Απαιτείται ιατρική συνταγή και προσοχή στις αντενδείξεις, ιδιαίτερα σε παιδιά και ηλικιωμένους.
Τα αντιισταμινικά αποτελούν την πιο διαδεδομένη κατηγορία φαρμάκων κατά της ναυτίας κίνησης στην Ελλάδα. Η Δραμαμίνη περιέχει διμενυδρινάτη και προτείνεται η λήψη 30-60 λεπτά πριν το ταξίδι. Το Τραβελγκάν με μεκλοζίνη προσφέρει μεγαλύτερη διάρκεια δράσης. Και τα δύο διατίθενται χωρίς συνταγή, αλλά μπορεί να προκαλέσουν υπνηλία. Κατάλληλα για ενήλικες και παιδιά άνω των 6 ετών με κατάλληλη δοσολογία.
Το τζίντζερ (πιπερόριζα) αποτελεί φυσική εναλλακτική με αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα κατά της ναυτίας. Διατίθεται σε κάψουλες, ταμπλέτες ή τσάι. Τα ομοιοπαθητικά σκευάσματα όπως το Cocculus και Nux Vomica προτιμώνται από όσους αναζητούν ήπιες λύσεις χωρίς παρενέργειες. Κατάλληλα για όλες τις ηλικίες, συμπεριλαμβανομένων εγκύων και παιδιών, χωρίς αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα.
Στην ελληνική αγορά διατίθενται πολλά εμπορικά σκευάσματα. Η Δραμαμίνη λαμβάνεται σε δόση 50-100mg για ενήλικες. Το Travel-gum παρέχει γρήγορη απορρόφηση μέσω μασήματος. Το Stugeron περιέχει κιναριζίνη σε δόση 25mg. Για παιδιά προτείνονται ειδικά παιδιατρικά σιρόπια. Σημαντικό είναι να συμβουλεύεστε τον φαρμακοποιό για την κατάλληλη δοσολογία ανάλογα με την ηλικία και το βάρος.
Τα βραχιολάκια ακουπίεσης εφαρμόζουν πίεση στο σημείο P6 του καρπού, γνωστό στην παραδοσιακή κινεζική ιατρική για τη μείωση της ναυτίας. Αποτελούν ασφαλή επιλογή χωρίς παρενέργειες, κατάλληλη για εγκύους, παιδιά και όσους αποφεύγουν τα φάρμακα. Φορούνται 5 λεπτά πριν το ταξίδι και παραμένουν καθ' όλη τη διάρκειά του.
Η αρωματοθεραπεία με αιθέρια έλαια μπορεί να ανακουφίσει τη ναυτία κίνησης. Τα έλαια μέντας, λεμονιού και τζίντζερ είναι τα πιο αποτελεσματικά. Εφαρμόζονται με εισπνοή από μικρό φιαλίδιο ή εφαρμογή σε ιστούς. Η μέντα προσφέρει άμεση ανακούφιση, ενώ το λεμόνι βοηθά στην καταπολέμηση της ζαλάδας και της αδυναμίας.
Η σωστή διατροφή πριν και κατά τη διάρκεια του ταξιδιού μπορεί να μειώσει σημαντικά την ναυτία. Συνιστάται ελαφρύ γεύμα 2-3 ώρες πριν την αναχώρηση, αποφυγή λιπαρών και πικάντικων φαγητών, και κατανάλωση μικρών ποσοτήτων υγρών σε τακτά διαστήματα. Τα κράκερς, το ψωμί και η μπανάνα βοηθούν στη σταθεροποίηση του στομάχου κατά τη διάρκεια του ταξιδιού.
Η βαθιά αναπνοή και η σωστή στάση σώματος συμβάλλουν στον έλεγχο της ναυτίας. Καθίστε σε θέση με καλή ορατότητα προς την κατεύθυνση κίνησης και αποφύγετε το διάβασμα. Εστιάστε σε σταθερό σημείο στον ορίζοντα και εφαρμόστε βαθιές αναπνοές από τη μύτη. Αυτές οι τεχνικές είναι δωρεάν, άμεσα διαθέσιμες και μπορούν να εφαρμοστούν οπουδήποτε.
Τα φάρμακα για την ναυτία κίνησης είναι πιο αποτελεσματικά όταν λαμβάνονται προληπτικά. Ιδανικά, θα πρέπει να παίρνονται 30-60 λεπτά πριν από την αναχώρηση, ανάλογα με το είδος του φαρμάκου. Για μακρά ταξίδια, μπορεί να χρειαστεί επαναληπτική δόση κάθε 4-6 ώρες. Αποφύγετε να περιμένετε να εμφανιστούν τα συμπτώματα πριν πάρετε το φάρμακο, καθώς η αποτελεσματικότητά του μειώνεται σημαντικά.
Η δοσολογία διαφέρει σημαντικά ανάμεσα σε παιδιά και ενήλικες. Για παιδιά 2-12 ετών, η συνιστώμενη δόση είναι συνήθως το μισό της ενήλικης δόσης, ενώ για βρέφη κάτω των 2 ετών απαιτείται ιατρική συμβουλή. Ενήλικες μπορούν να λάβουν την πλήρη δόση όπως αναφέρεται στη συσκευασία. Ηλικιωμένοι ασθενείς ενδέχεται να χρειάζονται μειωμένη δοσολογία λόγω μεταβολισμού. Πάντα διαβάζετε προσεκτικά τις οδηγίες και συμβουλευτείτε φαρμακοποιό για την κατάλληλη δόση.
Οι κοινές παρενέργειες περιλαμβάνουν υπνηλία, ξηροστομία, θολή όραση και ζάλη. Σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να εμφανιστεί αλλεργική αντίδραση με εξάνθημα ή δυσκολία στην αναπνοή. Αποφύγετε την οδήγηση ή τη χρήση μηχανημάτων μετά τη λήψη. Η κατανάλωση αλκοόλ ενισχύει την υπνηλία. Εάν εμφανιστούν σοβαρές παρενέργειες όπως ταχυκαρδία, σύγχυση ή δυσκολία στη συγκέντρωση, διακόψτε τη χρήση και επικοινωνήστε αμέσως με γιατρό. Η παρατεταμένη χρήση μπορεί να προκαλέσει εξάρτηση.
Αποφύγετε τη χρήση σε περίπτωση γνωστής αλλεργίας στα συστατικά, γλαύκωμα, υπερτροφία προστάτη ή σοβαρή καρδιακή νόσο. Τα αντιισταμινικά αλληλεπιδρούν με καταθλιπτικά, αγχολυτικά και άλλα φάρμακα που προκαλούν υπνηλία. Ενημερώστε τον φαρμακοποιό για όλα τα φάρμακα που λαμβάνετε. Η ταυτόχρονη χρήση με αλκοόλ ή κατάταξη ψυχοτρόπων ουσιών πρέπει να αποφεύγεται απολύτως.
Μία ημέρα πριν το ταξίδι αποφύγετε βαρύ φαγητό, αλκοόλ και έντονες οσμές. Ξεκουραστείτε καλά τη νύχτα πριν την αναχώρηση. Επιλέξτε κατάλληλη θέση στο μεταφορικό μέσο - στο κέντρο του πλοίου, πάνω από τις φτερούγες του αεροπλάνου ή μπροστά στο λεωφορείο. Φροντίστε να έχετε μαζί σας τα απαραίτητα φάρμακα, νερό, και ελαφρύ σνακ. Αποφύγετε την ανάγνωση ή τη χρήση κινητού τηλεφώνου κατά τη διάρκεια της κίνησης.
Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού εστιάστε το βλέμμα σας στον ορίζοντα ή σε ακίνητα σημεία. Αναπνεύστε βαθιά και ήρεμα, αποφύγετε την ανάγνωση και διατηρήστε καλό αερισμό. Καταναλώστε μικρές ποσότητες νερού τακτικά και αποφύγετε λιπαρά τρόφιμα. Εάν αισθανθείτε ναυτία, κάντε βαθιές αναπνοές και προσπαθήστε να χαλαρώσετε. Οι τεχνικές διαφάνισης και η μουσική μπορούν επίσης να βοηθήσουν.
Συμβουλευτείτε επαγγελματία υγείας πριν τη χρήση φαρμάκων εάν λαμβάνετε άλλες θεραπείες, έχετε χρόνιες παθήσεις ή εάν τα συμπτώματα παραμένουν παρά τη θεραπεία. Άμεση ιατρική συμβουλή απαιτείται εάν εμφανιστούν σοβαρές παρενέργειες ή εάν η ναυτία συνοδεύεται από πυρετό, έντονη κεφαλαλγία ή εμετό αίματος.
Έγκυες γυναίκες θα πρέπει να συμβουλεύονται γιατρό πριν τη χρήση. Για παιδιά κάτω των 2 ετών απαιτείται ιατρική επίβλεψη. Θηλάζουσες μητέρες πρέπει να αποφεύγουν ορισμένα φάρμακα που μπορούν να περάσουν στο μητρικό γάλα.
