Ο αλκοολισμός αποτελεί μια χρόνια ασθένεια που χαρακτηρίζεται από την αδυναμία ελέγχου της κατανάλωσης αλκοόλ παρά τις αρνητικές συνέπειες στην υγεία, τις σχέσεις και την επαγγελματική ζωή. Η εξάρτηση από το αλκοόλ εμφανίζεται όταν το άτομο αναπτύσσει ανοχή, σωματική εξάρτηση και ψυχική εξάρτηση από την ουσία.
Η διαφορά μεταξύ κατάχρησης και εξάρτησης έγκειται στη σοβαρότητα και τη συχνότητα των συμπτωμάτων. Ενώ η κατάχρηση μπορεί να είναι περιστασιακή, η εξάρτηση περιλαμβάνει συνεχή ανάγκη για αλκοόλ και απώλεια ελέγχου. Στην Ελλάδα, περίπου το 8% του ενήλικου πληθυσμού αντιμετωπίζει προβλήματα εξάρτησης από το αλκοόλ, με σημαντικές επιπτώσεις στο σύστημα υγείας και την οικονομία.
Ο αλκοολισμός αναπτύσσεται μέσω ενός πολύπλοκου συνδυασμού παραγόντων που επηρεάζουν κάθε άτομο διαφορετικά. Η κατανόηση αυτών των παραγόντων είναι ουσιώδης για την πρόληψη και την έγκαιρη παρέμβαση.
Η κληρονομικότητα παίζει σημαντικό ρόλο, καθώς άτομα με οικογενειακό ιστορικό αλκοολισμού έχουν 3-4 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξουν εξάρτηση. Οι γενετικές παραλλαγές επηρεάζουν τον τρόπο μεταβολισμού του αλκοόλ και την ευαισθησία στις επιδράσεις του.
Το χρόνιο στρες, οι τραυματικές εμπειρίες, η κατάθλιψη και το άγχος αυξάνουν τον κίνδυνο εξάρτησης. Το κοινωνικό περιβάλλον, η πίεση των συνομηλίκων και οι πολιτισμικές στάσεις απέναντι στο αλκοόλ επηρεάζουν επίσης την ανάπτυξη προβληματικής κατανάλωσης. Η έναρξη κατανάλωσης σε νεαρή ηλικία (κάτω των 15 ετών) αυξάνει δραματικά τις πιθανότητες μελλοντικής εξάρτησης.
Η φαρμακευτική αγωγή αποτελεί σημαντικό εργαλείο στη θεραπεία του αλκοολισμού, υποστηρίζοντας τους ασθενείς στη διατήρηση της αποχής και τη μείωση της επιθυμίας για κατανάλωση αλκοόλ.
Naltrexone (Revia, Vivitrol) δρα ως ανταγωνιστής των οπιοειδών υποδοχέων, μειώνοντας την ευφορία που προκαλεί το αλκοόλ. Διατίθεται σε δισκία 50mg ημερησίως ή ενέσιμη μορφή μακράς δράσης. Αντενδείκνυται σε ηπατική ανεπάρκεια και χρήση οπιοειδών.
Acamprosate (Campral) σταθεροποιεί τη νευροχημική ισορροπία του εγκεφάλου, μειώνοντας τη λαχτάρα για αλκοόλ. Η συνιστώμενη δόση είναι 2 δισκία των 333mg τρεις φορές ημερησίως. Κύριες παρενέργειες περιλαμβάνουν διάρροια και κοιλιακό άλγος.
Disulfiram (Antabuse) αναστέλλει την αλδεϋδο-αφυδρογενάση, προκαλώντας δυσάρεστα συμπτώματα κατά την κατανάλωση αλκοόλ. Δόση: 250mg ημερησίως. Απαιτεί αποχή 24 ωρών πριν την έναρξη.
Η χρόνια κατανάλωση αλκοόλ προκαλεί ανεπάρκειες βιταμινών και μετάλλων, καθιστώντας απαραίτητη την αναπλήρωσή τους κατά τη διάρκεια της απεξάρτησης.
Οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β είναι κρίσιμες για τη νευρολογική λειτουργία. Η βιταμίνη Β1 (θειαμίνη) προλαμβάνει το σύνδρομο Wernicke-Korsakoff, ενώ η Β12 και το φολικό οξύ υποστηρίζουν την αιμοποίηση.
Μαγνήσιο και ψευδάργυρος αναπληρώνουν τις απώλειες που προκαλεί το αλκοόλ στο γαστρεντερικό σύστημα. Τα αντιοξειδωτικά όπως οι βιταμίνες C και E προστατεύουν από την οξειδωτική βλάβη.
Η διαδικασία απεξάρτησης από το αλκοόλ περιλαμβάνει διακριτά στάδια που χρειάζονται ειδική ιατρική παρακολούθηση. Το πρώτο στάδιο είναι η αποτοξίνωση, που διαρκεί 3-7 ημέρες και συνοδεύεται από συμπτώματα στέρησης. Ακολουθεί η φάση της σταθεροποίησης και τέλος η μακροχρόνια αποκατάσταση.
Τα συμπτώματα στέρησης ποικίλλουν σε ένταση και μπορούν να περιλαμβάνουν:
Τα βενζοδιαζεπινικά φάρμακα αποτελούν τη θεραπεία πρώτης γραμμής για την ανακούφιση των συμπτωμάτων στέρησης. Συχνά χρησιμοποιούνται η διαζεπάμη και η λοραζεπάμη με σταδιακή μείωση της δόσης. Παράλληλα, αντικαταθλιπτικά και αγχολυτικά φάρμακα μπορούν να βοηθήσουν στη διαχείριση της διάθεσης και του άγχους.
Ο φαρμακοποιός παίζει κρίσιμο ρόλο στην παρακολούθηση της φαρμακευτικής αγωγής, την εκπαίδευση του ασθενούς για τις παρενέργειες και την παροχή συμβουλών για τη σωστή χορήγηση των φαρμάκων.
Η πρόληψη των υποτροπών απαιτεί ολιστική προσέγγιση που περιλαμβάνει αναγνώριση των παραγόντων κινδύνου, ανάπτυξη στρατηγικών αντιμετώπισης και διατήρηση υγιών συνηθειών. Η τακτική παρακολούθηση από επαγγελματίες υγείας είναι απαραίτητη.
Η ψυχολογική υποστήριξη αποτελεί θεμελιώδη στοιχείο της μακροχρόνιας ανάρρωσης. Οι ομάδες αυτοβοήθειας όπως οι Ανώνυμοι Αλκοολικοί και τα εξειδικευμένα θεραπευτικά προγράμματα προσφέρουν πολύτιμη βοήθεια.
Η υποστήριξη της οικογένειας και του ευρύτερου κοινωνικού δικτύου είναι καθοριστική για την επιτυχή αποκατάσταση. Συνιστάται να συμβουλευτείτε επαγγελματία υγείας όταν παρατηρείτε σημάδια υποτροπής.
Στην Ελλάδα λειτουργούν διάφορες υπηρεσίες υποστήριξης, συμπεριλαμβανομένων των ΚΕΘΕΑ, των ψυχιατρικών τμημάτων των νοσοκομείων και ιδιωτικών κέντρων απεξάρτησης που προσφέρουν εξειδικευμένη φροντίδα.
